۲۷ مرداد ۱۳۸۷

ساسانيان و اعراب در نبرد جسر

(نبرد) جِسْر (Jesr): جنگ‌ یك‌ روزه مسلمانان‌ و ایرانیان‌ در سال‌ سیزدهم‌ هجرت‌، كه‌ به‌ شكست‌ مسلمانان‌ انجامید. چون‌ این‌ جنگ‌ در كنار رود فرات‌ و پُلی‌ (جسر) كه‌ بر روی‌ آن‌ بسته‌ شده‌ بود، رخ‌ داد، آن‌ را جسر نامیدند. همچنین‌ به‌ قَرْقَس‌، قُسّالنّاطِف‌ و مَرْوَحه‌ نیز معروف‌ است‌ ( رجوع کنید به طبری‌، ج‌ 3، ص‌ 454). قسّالنّاطف‌ و مروحه‌ در ساحل‌ شرقی‌ و غربی‌ فرات‌ نزدیك‌ كوفه‌ واقع‌ بودند (یاقوت‌ حموی‌، ذیل‌ «قسّالنّاطف‌»). جنگ‌ جسر در ماه‌ شعبان‌ (طبری‌، ج‌ 3، ص‌ 455) یا آخر رمضان‌ (بلاذری‌، ص‌ 352) روی‌ داد. در این‌ سال‌ عمربن‌ خطاب‌، ابوعُبید ثقفی‌ را با هزار سپاهی‌ به‌ عراق‌ فرستاد و به‌ مَثنّی‌'بن‌ حارِثَه‌ نوشت‌ كه‌ به‌ او بپیوندد. ابوعبید نیز با برانگیختن‌ اقوام‌ عرب‌ و تشویق‌ آنان‌ به‌ جهاد و وعده به‌دست‌ آوردن‌ غنیمت‌، سپاه‌ بسیاری‌ گرد آورد (همان‌، ص‌350). ابن‌اعثم‌ (ج‌ 1، ص‌ 134) واقعه جسر را اولین‌ جنگ‌ سپاه‌ اسلام‌ با ایرانیان‌ دانسته‌ است‌ اما پیش‌ از آن‌، ابوعبید در دو نبرد با سپاهیان‌ ایرانی‌ به‌ فرماندهی‌ جابان‌ و جالینوس‌، پیروز شده‌ بود. جالینوس‌ پس‌ از شكست‌، با باقیمانده سپاه‌ خود به‌ نزد رستم‌ فرخزاد بازگشت‌ و او بهمن‌ جادویه‌ ذوالحاجب‌ را كه‌ در دشمنی‌ با اعراب‌ از همه‌ سخت‌تر بود، به‌ مقابله ایشان‌ فرستاد (طبری‌، ج‌ 3، ص‌ 449ـ 454؛ قس‌ بلاذری‌، همانجا؛ ابن‌اعثم‌ كوفی‌، ج‌ 1، ص‌ 133ـ 134). سپاهیان‌ ابوعبید در مَرْوَحه‌، كه‌ محل‌ برج‌ و عاقول‌ (دژ و سنگر) بود، و سپاهیان‌ بهمن‌ در قسّالنّاطف‌ اردو زدند (خلیفه بن‌ خیاط‌، ص‌ 83؛ طبری‌، ج‌ 3، ص‌ 454). بهمن‌ كه‌ در این‌ جنگ‌ درفش‌ كاویان‌ را به‌همراه‌ داشت‌، پیكی‌ نزد ابوعبید فرستاد و پیغام‌ داد یا شما از فرات‌ بگذرید و به‌ سوی‌ ما بیایید یا بگذارید ما به‌ طرف‌ شما بیاییم‌. عمر به‌ ابوعبید فرمان‌ داده‌ بود كه‌ بدون‌ مشورت‌ با مسلم‌بن‌ اسلم‌ جَریش‌ و سَلیط‌بن‌ قیس‌ تصمیمی‌ نگیرد، اما ابوعبید به‌رغم‌ مخالفت‌ سردارانش‌ پذیرفت‌ كه‌ از فرات‌ بگذرد و به‌ سوی‌ لشكر ایرانیان‌ برود (طبری‌، همانجا؛ مسعودی‌، ج‌ 3، ص‌50ـ51). به‌گفته برخی‌ مورخان‌ ( رجوع کنید به خلیفه بن‌ خیاط‌، همانجا؛ بلاذری‌، ص‌ 351؛ ابن‌اعثم‌ كوفی‌، ج‌ 1، ص‌ 133) ابن‌صَلوبا/ صلوتا، یكی‌ از دهقانان‌ آن‌ ناحیه‌، در محلی‌ به‌نام‌ بانِقیا، بر روی‌ فرات‌ پل‌ بست‌ ولی‌ به‌ روایتی‌ دیگر ( رجوع کنید به بلاذری‌، همانجا) این‌ پل‌ پیش‌ از آن‌ نیز وجود داشته‌ و متعلق‌ به‌ اهالی‌ حیره‌ بوده‌ و ابوعبید آن‌ را ترمیم‌ كرده‌ است‌. پس‌ از عبور از فرات‌، اسبهای‌ مسلمانان‌ از ترس‌ فیلهای‌ سپاه‌ ایران‌ رم‌ كردند. ابوعبید فرمان‌ داد به‌ فیلها حمله‌ كنند و سواران‌ آنها را پایین‌ بكشند، خودش‌ نیز به‌ فیلی‌ حمله‌ كرد، ولی‌ زیر پای‌ آن‌ كشته‌ شد (طبری‌، ج‌ 3، ص‌ 456ـ457؛ مسعودی‌، ج‌ 3، ص‌ 51؛ ابن‌اثیر، ج‌ 2، ص‌ 439). سپاه‌ مسلمانان‌ با كشته‌ شدن‌ ابوعبید ضعیف‌ شد (ابن‌اثیر، همانجا) و سپاه‌ ایران‌ كه‌ با دادن‌ شش‌ هزار تلفات‌ در حال‌ شكست‌ بود، دوباره‌ حمله‌ را آغاز كرد (طبری‌، ج‌ 3، ص‌ 455؛ مسعودی‌، همانجا). ابوعبید پیش‌ از كشته‌ شدن‌، جانشینان‌ خود را انتخاب‌ كرده‌ بود، اما آنان‌ نیز یكی‌ پس‌ از دیگری‌ كشته‌ شدند و سپاه‌ مسلمانان‌ شروع‌ به‌ عقب‌نشینی‌ كرد. عبداللّه‌بن‌ مَرْثَد (یزید) ثقفی‌ پل‌ را خراب‌ كرد تا مانع‌ فرار آنان‌ و سبب‌ ادامه جنگ‌ و پیروزی‌ مسلمانان‌ شود. گروهی‌ از مسلمانان‌ در فرات‌ افتادند و به‌ آنهایی‌ كه‌ ماندند ایرانیان‌ حمله‌ كردند. مثنّی‌بن‌ حارثه‌ دوباره‌ پل‌ را بست‌ تا مسلمانان‌ از آن‌ بگذرند (خلیفه بن‌ خیاط‌، ص‌ 83 84؛ طبری‌، ج‌ 3، ص‌ 455، 457؛ ابن‌اثیر، ج‌ 2، ص‌ 439ـ440). در همان‌ زمان‌ به‌ سپاه‌ ایران‌، كه‌ می‌خواست‌ از پل‌ عبور كند و به‌ تعقیب‌ مسلمانان‌ بپردازد، خبر رسید كه‌ در مدائن‌ بر ضد رستم‌ شورش‌ شده‌ و بهمن‌ ناگزیر به‌ مدائن‌ بازگشت‌ (طبری‌، همانجا؛ ابن‌اثیر، ج‌ 2، ص‌ 440). گروهی‌ از سپاهیان‌ فراری‌ به‌ مدینه‌ رفتند و عمر آنان‌ را بخشید (طبری‌، ج‌ 3، ص‌ 458).
+ منبع: دانشنامه جهان اسلام

۵ نظر:

ناشناس گفت...

سلام علیکم
trita
یعنی چی؟

سیدعباس سیدمحمدی
http://seyyedmohammadi.blogfa.com/

***
کنترلر کریه و کثیف و استبدادی
عنوان مقاله ای از بنده است.

ناشناس گفت...

اگر یکی از مشتاقان کتاب هستید بزرگترین خوشبختی جهان را دارا هستید. ژول کارتی
برای خرید کتاب تبریز شهر کهن تاریخ با شماره 09141002833 تماس بگیرید
همچنین میتوانید برای خرید کتاب تبریز شهر کهن تاریخ به آدرس تبریز خیابان امام سه راه طالقانی پاساژ جام جم زیرزمین موبایل غفاری یا موبایل فرشباف مراجعه فرمایید.
rahnama54.persianblog.ir

ناشناس گفت...

dorood
http://shahrbaraz.blogspot.com/2008/09/blog-post_07.html

Ali Doostzadeh

ناشناس گفت...

سلام


کتاب
Persepolis 2: Contents of Treasury & other DiscoverieS
Erich F. Schmidt

را در ذوالقرنین دانلود کنید

eni گفت...

سلام دوست عزیز،
مایل هستم با هم همکاری داشته باشیم
و بیشرتر آشنا شویم
هر دو وبلاگ های شما را دیدم