سرزمين ماد

(به روايت پوليبيوس، مورخ يوناني سده‌ي سوم پ.م.)
ماد برجسته‌ترين پادشاهي در آسيا است، هم به لحاظ پهناوري قلم‌رو آن و هم به جهت تعداد و خوبي مردان و نيز اسباني كه به بار مي‌آورد. اين سرزمين كمابيش همه‌ي آسيا را با اين دام‌ها تأمين مي‌كند، و پرورشگاه‌هاي شاهانه‌ي نريان به سبب خوبي چراگاه‌هاي ماد، به مادها سپرده مي‌شود. در مرزهاي اين كشور حلقه‌اي از شهرهاي يوناني، كه اسكندر آن‌ها را براي محافظت در برابر بربرهاي همسايه بنيان نهاده بود، وجود دارد.
همدان (Ecbatana) يك استثنا است. اين شهر در بخش شمالي ماد واقع است و بر آن بخش از آسيا كه مرزهاي‌اش در كرانه‌ي Maeotis و Euxini واقع است، تسلط دارد. اين شهر همواره اقامتگاه شاهانه‌ي مادها بوده است و گفته مي‌شود كه در ثروت و شكوه ساختمان‌هاي‌اش بر همه‌ي ديگر شهرها پيشي دارد. همدان در دامنه‌ي كوه Orontes قرار دارد و فاقد ديوار است، اما داراي ارگي ساختگي است كه باروهاي آن به طور شگرفي مستحكم و استوارند. در زير اين ارگ، كاخ وجود دارد. محيط كاخ حدود هفت استاديا است، و از طريق شكوه و عظمت سازه‌هاي اختصاصي واقع در آن، تصويري عالي از ثروت بنيان‌گذاران اصلي‌اش را منتقل مي‌كند.
بخش‌هاي چوبي كاخ همه از سرو بود، اما هيچ قسمتي از آن روباز رها نشده بود، و لاپه‌ها، حجره‌هاي سقف، و ستون‌هاي ايوان‌ها و رديف ستون‌ها با نقره يا طلا روكش شده بودند، و همه‌ي كاشي‌ها از جنس نقره بودند. بيش‌تر اين فلزات گران‌بها در پي هجوم اسكندر و سربازان مقدوني‌اش كنده و غارت شدند، و بازمانده‌هاي آن نيز در طي پادشاهي‌هاي آنتيگونوس و سلوكوس پسر نيكانور تاراج گرديدند. اما باز هم، هنگامي كه آنتيوخوس (سوم) به اين محل دست يافت، تنها معبد Aene همدان ستون‌هايي را در اين سو و آن سو داشت كه هنوز زر اندود بودند و تعدادي كاشي نقره‌اي در آن جا انباشته شده بود، در حالي كه چند شمش طلا و مقدار هنگفتي شمش نقره نيز باقي مانده بود. همه‌ي اشيايي كه ياد شدند، بالغ بر چهار هزار تالنت بودند و براي ضرب سكه‌هايي با تصوير شاه (آنتيوخوس) جمع آوري شدند. *
* Polybius, The Histories, book 10, chapter 27

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* درباره‌ي دين زرتشت (اهورا اشون).